مقاله حاضر، از منظرِ دستور ساختی به بررسی آن دسته از اصطلاحات صوری و جوهری در زبان فارسی می-پردازد که دارای نشانه «اگر» هستند. در حالت متعارف، نشانه «اگر» در جملات شرطی به کار می رود. در این پژوهش، برآنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که ساخت های شامل «اگر»، از چه ویژگی های منحصربه فردِ معنایی، نحوی و آوایی برخوردار هستند که آنها را از ساخت شرطی متمایز می سازد؟ برای این هدف، با در نظرگرفتن نظرات فیلمور و همکاران (1998)، به بررسی شواهدِ فرهنگ فارسی عامیانه (1387) پرداختیم. اصطلاحات صوریِ شامل «اگر»، مفاهیمی چون احتمالِ ضعیف، انکار و نفی، قطعیت، ترغیب و شرط بندی، تأکید و تهدید را بیان می کنند و اصطلاحات جوهری شاملِ «اگر»، بیانگر مفاهیمی نظیر آرزو، تعجیل، خواهش، امرِ محال و اعتراض هستند. یافته ها نشان داد که اصطلاحات صوری، به توالی نحوی غیرمتعارف تمایل دارند، اما اصطلاحات جوهری به توالی نحوی متعارف گرایش دارند. همچنین، جابه جایی در توالی نحوی و تغییر زمان افعال در برخی اصطلاحات صوری و جوهری، موجب خروج آنها از مفهوم اصطلاحی می شود. آهنگِ کلام نیز یک ویژگی ساختیِ متمایزکننده در برخی اصطلاحات صوری و جوهری است.
