مشخصات پژوهش

عنوان	اثر قرق بلندمدت بر میزان ذخیره کربن خاک در مراتع مشجر نیمه گرمسیری استان خوزستان
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	پارک ملی کرخه, ترسیب کربن, مدیریت مرتع
چکیده	چکیده مقاله : زمینه و هدف: مراتع محل ذخیره بیش از یک سوم کربن زیست­کره خاکی هستند که قادرند دی ‌اکسید کربن اتمسفری را از طریق پوشش گیاهی جذب کرده و در بافت­های گیاهی و سپس خاک ذخیره کنند.تغییرات کمّی و کیفی ماده آلی لاشبرگ، پوشش هوایی، زیست‌توده زیر­­زمینی و ترکیب خاک باشد. به­طورکلی، عدم یکنواختی آثار چرا بر پتانسیل ترسیب کربن در اکوسیستم­های مرتعی در مناطق مختلف لزوم مطالعه و بررسی مدیریت­های چرایی در مناطق مختلف را گوشزد می­نماید. باتوجه به اینکه بخش اعظم استان کردستان در سیطره منطقه نیمه­استپی می­باشد و چرای دام به­عنوان اصلی­ترین نوع کاربری در این مراتع به­شمار می­آید، بنابراین در این پژوهش اثر قرق بلندمدت مراتع مشجر نیمه­گرمسیری بر ذخیره کربن آلی خاک پارک ملی کرخه، استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت­. روش پژوهش: جهت انتخاب مکان نمونه­برداری محدودیتی از لحاظ شرایط توپوگرافی وجود ندارد به همین در قالب یک طرح کاملا تصادفی، تعداد 4 مقطع- برش عرضی 100 متری انتخاب شده و در طول هر ترانسکت تعداد 14 نمونه خاک در دو عمق 0 تا 10 و 10 تا 30 سانتی­متر با توجه به بررسی­های انجام شده و تعیین مرز تفکیک افق سطحی و زیرین برداشت می­شود که جهت مقایسه میزان کربن تثبیت شده به همین تعداد نمونه­گیری از منطقه چرای آزاد نیز صورت گرفت. سپس خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله کربن، نیتروژن، بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری، هدایت الکتریکی ((EC و اسیدیته خاک (pH) اندازه­گیری شد.­ نمونه خاک­های هوا خشک شده و بعد از خرد کردن کلوخه­ها، جدا کردن ریشه­ها، سنگ و دیگر ناخالصی­ها، آسیاب شده و از الک 2 میلی­متر (مش­20) عبور داده شدند. برای اندازه­گیری کربن آلی خاک از روش والکی- بلاک و به منظور محاسبه وزن مخصوص ظاهری از روش کلوخه استفاده شد پس از جمع­آوری داده‌ها با استفاده از نرم­افزار SPSS ورژن 18 و از طریق مقایسه میانگین داده‌ها با آزمون t-test مستقل استفاده شد. سطح معنی­داری معادل 05/0 و 01/0 در نظر گرفته شد. لازم بذکر است قبل از انجام آنالیزها، پیش فرض­های مورد نیاز که نرمالیتی و همگنی واریانس­ها بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته­ها: نتایج حاصل از تجزیه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در دو عمق­0 تا 10 (سطحی) و 10 تا 30 سانتی­متر (زیر­سطحی) در منطقه قرق و چرا، نشان داد که قرق و چرا بر ذخیره کربن خاک سطحی (عمق­10-0 سانتی­متر)، مقدار نیتروژن خاک (عمق­10-0 سانتی­متر) و میزان وزن مخصوص ظاهری تأثیرگذار و با یک اثر افزاینده همراه هستند. به نظر می­رسد خاک این مناطق به علت داشتن زی­توده هوایی و زیر زمینی گیاه دارای مواد آلی و نیتروژن زیادی هستند. با وجود این موارد اثر معنی­داری بر میزان اسیدیته خاک در دو منطقه قرق و چرا مشاهده نشد که می­تواند به­علت مواد مادری یکسان خاک دو منطقه باشد. همچنین چرا برخلاف قرق بر میزان هدایت الکتریکی (EC) در عمق­10-0 سانتی­متر اثر معنی­داری و کاهشی داشت. همچنین در نسبت C/N موجود در خاک منطقه قرق­شده برخلاف منطقه چرا در عمق­10-0 سانتی­متر اثر معنی­داری مشاهده شد. یافته­های منطقه­ای که قرق و چرا در آن صورت گرفته بود، حاکی از این بود که در این منطقه قرق باعث اثر افزایشی و معنی­داری در مقدار ذخیره کربن خاک سطحی (عمق­10-0 سانتی­متر)، مقدار نیتروژن خاک (عمق­10-0 سانتی­متر)، میزان اسیدیته خاک (عمق­10-0 سانتی­متر) و میزان هدایت الکتریکی (EC) (عمق­10-0 سانتی­متر) شده است. همچنین چرای انجام شده در این منطقه حفاظتی بر میزان وزن مخصوص ظاهری (عمق­10-0 سانتی­متر) تأثیر افزایشی و معنی­داری داشته است. لیکن با این وجود در قرق و چرا در این منطقه بر نسبت C/N موجود در خاک اثر معنی­داری نداشته است. نتیجه‌گیری: به­طور کلی نتایج مطالعه حاضر گویای این مطلب است که خاک اراضی قرق نسبت به خاک اراضی چرا شده از لحاظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک وضعیت مطلوب­تر و بهتری را جهت افزایش ترسیب کربن دارد و چون بهره­برداری­های بی­رویه در اکوسیستم­های چرا شده باعث کاهش میزان تولید و ترسیب کربن مراتع گردیده است. پس اجرای برنامه­های اصلاحی و مدیریتی متداول مانند قرق جهت افزایش ترسیب کربن و تولید علوفه در اکوسیستم­های مرتعی متفاوت امری ضروری بنظر می­رسد.
پژوهشگران	بهناز عطائیان (نفر دوم)، مهدی عباسی (نفر اول)، مینا ربیعی (نفر سوم)، افشین خورشیدی (نفر چهارم)