عنوان	بررسی و ارزیابی ریسک فلزات سنگین در گردوی تولید شده در شهرستان تویسرکان
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	گردو، فلزات سنگین، ارزیابی ریسک، تویسرکان
چکیده	زمینه و هدف : گردو پر توزیع‌ترین آجیل درختی در سراسر جهان است و سال‌هاست که به عنوان یک غذای غنی از مواد مغذی مصرف می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی غلظت و ارزیابی­ ریسک فلزات­ سنگین در گردوی تولید شده در شهرستان تویسرکان در استان همدان بود. مواد و روش­‌ها : ۴۵ نمونه گردو از ۳ شهر و ۱۵ روستای شهرستان تویسرکان به روش سیستماتیک­-­تصادفی جمع­آوری گردید. پس از آماده‌­سازی و هضم نمونه­ ها به روش اسیدی، غلطت فلزات­سنگین توسط دستگاه جذب اتمی اندازه­ گیری شد. جهت ارزیابی ­ریسک از شاخص‌های EDI، HQ و HI استفاده شد. یافته‌­ها: میانگین غلظت فلزات­ سنگین مس، روی، آهن، منگنز به ترتیب برابر با ۱۶/۱۲، ۴۷/۴۳، ۸۸/۵۳ ، ۴۴/۲۵ و سدیم و پتاسیم ۲۸۰/۹ و ۱۸۲/۶ میلی­ گرم بر کیلوگرم بود. نتایج آزمون کروسکال­-­والیس و من­-­ویتنی نشان داد که اختلاف بین میانگین غلظت آهن، منگنز، سدیم و پتاسیم با تغییر مکان معنی ­دار بود. آزمون همبستگی اسپیرمن نیز نشان داد که همبستگی معنی­دار بین فلزات­ سنگین و عناصر معدنی وجود دارد. شاخص EDI و HQ برای هر یک از فلزات­ سنگین مورد مطالعه و شاخص HI برای مجموع فلزات­ سنگین برای هر دو رده سنی، کمتر از ۱ و در حد مجاز بود. ­نتیجه­‌گیری: میانگین غلظت مس و منگنز بالاتر و روی و آهن کمتر از مقدار توصیه شده توسط فائو و سازمان بهداشت جهانی بود. در مقایسه با کشورهای مختلف جهان، غلظت آهن، روی، منگنز و سدیم بالاتر و پتاسیم پایین تر بود. فلزات سنگین مورد بررسی بدون ریسک اثرات غیرسرطان زایی برای دو رده سنی بزرگسال و کودکان بودند و خطر قابل ملاحظه‌ای برای اثرات نامطلوب سلامتی نداشتند. توجه ویژه به آلودگی خاک و محصولات کشاورزی به ویژه آلودگی گردو به فلزات سنگین و کنترل و کاهش ورود این آلاینده­ها از طریق منابع انسانی مانند کود شیمیایی و آفت­کش در شهرستان تویسرکان ضروری است.
پژوهشگران	عیسی سلگی (نفر اول)، حمید عباسی تبار (نفر دوم)، زینت فضلعلی (نفر سوم)