مشخصات پژوهش

عنوان	واکاوی تغییرات زمانی- مکانی شاخص‌های حدی بارش تحت تأثیر تغییر اقلیم در ایران
نوع پژوهش	مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها	ایران، بارش سنگین، ریزمقیاس‌نمایی، سناریوی اقلیمی، مدل‌های گردش عمومی جو، CMIP6
چکیده	چکیده مبسوط مقدمه و هدف تغییر اقلیم موجب تغییر نمایه‌های حدی و افزایش شدت و فراوانی رخداد رویدادهای حدی اقلیمی می‌شود. بارش‌های سنگین در هنگام رخداد موجب آسیب گسترده به اقتصاد، محیط زیست و زندگی بشر می‌شود. براساس گزارش خطر جهانی سال 2019 که به‌وسیله انجمن اقتصاد جهانی (WEF) منتشرشده است، حوادث اقلیمی حدی (مانند بارش‌های حدی) و سازگار نبودن با تغییرات اقلیمی به‌عنوان خطرات برجسته در ارتباط با تأثیر بر محیط زیست و انسان شناخته ‌شده‌اند. از این‌رو، در این پژوهش اثر تغییر اقلیم بر بارش‌های سنگین در ایران بررسی شد. مواد و روش‌ها در این پژوهش، از داده‌های بارش 47 ایستگاه استفاده شد. در ابتدا، عملکرد مدل بررسی شد. سپس، داده‌های بارش با استفاده از نرم‌افزار LARS-WG و با سناریو‌های مختلف و برای دوره آینده، پیش‌بینی شد. برای ارزیابی شبیه‌سازی بارش‌های حدی به‌وسیله مدل نامبرده، افزون بر مقایسه گرافیکی داده‌های مشاهده‌شده و تولیدشده هر ایستگاه در فرآیند صحت‌سنجی، شاخص‌های RB، MD و WS میان داده‌های شاخص‌های حدی مشاهده شده و شبیه‌سازی شده محاسبه شد. سرانجام روند بارش‌های سنگین با آزمون من-‌کندال بررسی شد. نتایج و بحث نتایج شبیه‌سازی بارش در دوره 2050-2030 نشان داد که تغییرات سالانه ایستگاه‌های همدید، غیریکنواخت بود. بیشترین افزایش بارش سالانه در ایستگاه بم و با سناریوی SSP5-8.5 به ‌اندازه 81/59% (32/32 میلی‌متر) بود و بیشترین کاهش بارش سالانه در ایستگاه کیش و با سناریوی SSP5-8.5 به ‌اندازه 63/11% (23/17 میلی‌متر) بود. بر اساس نتایج پراکنش مکانی PRCPTOT بیشترین افزایش بارش سالانه در ایستگاه یاسوج و تحت سناریوی SSP1-2.6 بود. به‌طوری‌که در این ایستگاه بارش سالانه برای دوره آینده با سناریوهای SSP1-2.6 و SSP5-8.5 به‌ترتیب 49/933 و 3/889 میلی‌متر برآورد شد. همچنین، اندازه این شاخص در دوره پایه در این ایستگاه 19/832 میلی‌متر پیش‌بینی شد. از سوی دیگر، بیشترین کاهش بارش سالانه در ایستگاه تبریز با سناریوی SSP5-8.5 به ‌اندازه 11/165 میلی‌متر (68%) بود. نتایج بررسی تغییرات شاخص‌های حدی بارش در دوره 2050-2030 در مقایسه با 2022-1985 نشان داد بیشترین تغییرات در مناطق شمال و غرب ایران بود که شدت این تغییرات به‌ویژه با سناریوی SSP5-8.5 بیشتر بود. بیشترین کاهش شاخص Rx1day، مربوط به ایستگاه مشهد با سناریوی SSP5-5.5 و 37% بود. بیشترین روند افزایشی مربوط به ایستگاه زنجان با سناریوی RCP8.5 بود. نتیجه‌گیری و پیشنهادها پژوهش‌های پرشماری در سراسر جهان نشان داده‌اند که تغییرات اقلیم منجر به تغییرات شاخص‌های حدی بارش می‌شود. این تغییرات شامل کاهش دامنه بارش و تغییر الگوی بارش است. در این راستا، نتایج این پژوهش نشان داد که روند شاخص‌های حدی، الگوی یکسانی نداشت و این روند در برخی ایستگاه‌های همدید افزایشی و در برخی دیگر کاهشی بود. به‌طور کلی می‌توان گفت که شدت بارش در دوره آینده و با سناریوهای اقلیمی در بیشتر ایستگاه‌های مطالعه‌شده افزایش خواهد یافت. بررسی دقیق رویدادهای حدی بارش و تأثیرات آنها بر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری آینده در بخش‌های گوناگون ضروری است. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود شبیه این پژوهش‌ها در آبخیزهای اصلی کشور در مقیاس کوچکتر و در تعداد بیشتری از ایستگاه‌ها با دیگر آزمون‌های تشخیص روند انجام شود و نتایج آن با آزمون آماری من-کندال مقایسه شود.
پژوهشگران	بهنوش فرخزاده (نفر دوم)، سپیده چوبه (نفر اول)، ام البنین بذرافشان (نفر سوم)، هانیه حسنوند (نفر چهارم)